De fascinerende bouw en werking van het menselijk lichaam
De mens behoort wat de lichaamsbouw betreft tot de gewervelde organismen. De biologie van de mens is onder andere gericht op de anatomie en fysiologie. In een bredere context is deze exacte wetenschap uitermate veelomvattend met tal van onderverdelingen en disciplines, waarbij anatomie en fysiologie slechts deelgebieden zijn.
Inhoud
Orgaanstelsels
Alle organen, zoals de lever, het hart en de hersenen, hebben een specifieke functie. Sommige organen zijn qua werking nauw op elkaar afgestemd om een bepaalde levensfunctie in stand te houden. Deze organen vormen een stelsel of systeem, zoals het cardiovasculair systeem, het spijsverteringsstelsel en het ademhalingsstelsel. De anatomie van de mens wil zeggen de studie van de organen en orgaanstelsels. De kleinste bouwstenen van de organen, en alle andere weefsels, zijn de cellen.
Bron: FotoshopTofs, PixabayCelfysiologie
Fysiologie wordt vaak in één adem genoemd met anatomie. In deze tak van wetenschap wordt onder andere de stofwisseling bestudeerd en de mechanismen die de werking ervan sturen. De celfysiologie is een deelgebied van deze exacte wetenschap. Ongeacht welke organen men anatomisch en fysiologisch ook onder de loep neemt, de fundamentele bouwstenen ervan zijn de cellen. Alle cellen hebben gemeenschappelijke kenmerken, hoezeer ze onderling ook kunnen verschillen, afhankelijk van de organen waarvan ze deel uitmaken.Zenuwstelsel
Neurologie is de wetenschap van het zenuwstelsel. Neurologen bestuderen de bouw (anatomie) en werking (fysiologie) van het gezonde en zieke zenuwstelsel, dat net als het beenderstelsel en het cardiovasculair systeem een orgaanstelsel is. De verwevenheid van alle lichaamssystemen staat buiten kijf. Het zenuwstelsel spreidt zich als een web uit over alle organen, wat bijvoorbeeld ook geldt voor de bloedvaten, die deel uitmaken van het cardiovasculair stelsel. Organen zijn daarentegen plaatsgebonden, zoals het hart en de hersenen. In deze special komen zowel de organen als orgaanstelsels aan bod, alsook de interactie tussen al deze systemen.
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het maag-darmkanaal
De spijsvertering vindt plaats in het maag-darmkanaal. Het doel ervan is om het voedsel zodanig te veranderen dat de voedingsstoffen in het bloed kunnen worden opgenomen. Dit wordt het 'verteringsproc…
Fysiologie van de ademhaling – de longblaasjes (alveoli)
Dankzij de longen kan het lichaam zuurstof uit de lucht opnemen en kooldioxide afgeven. Deze gaswisseling (diffusie) vindt in de longblaasjes plaats, waarvan elke long er gemiddeld ruim 150 miljoen he…
Elektrocardiogram (hartfilmpje) – de ecg-toppen
Wie met hartklachten naar de huisarts gaat, of doorgestuurd wordt naar de cardioloog, zal er vrijwel meteen mee kennismaken: het ecg of elektrocardiogram, ook wel hartfilmpje genoemd. Elektroden meten…
Spiercontracties – zo werkt dat
Spieren hebben veel taken. Ze spelen een grote rol in het handhaven van de lichaamshouding en het coördineren van bewegingen. Bovendien vormen de spieren de voornaamste warmtebron. Bij elke beweging t…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de longen
De longen bevatten meer dan een half miljard longblaasjes (alveoli), waardoor de totale longoppervlakte – het respiratieoppervlak – ongeveer 60 m² is. Een zeer uitgebreid capillair netwerk rondom de a…
Fysiologie van de ademhaling – de longcapaciteit
Een volwassene ventileert bij een rustige, normale ademhaling 300-500 ml lucht per ademteug. De ademfrequentie schommelt tussen de 12 en 15 ademteugen per minuut. Men kan echter veel dieper in- en uit…
Zo ontstaat een kwaadaardige tumor
Een gezwel of tumor (neoplasma) is het gevolg van abnormale celgroei, waarbij de celdeling op ongecontroleerde wijze plaatsvindt. Woekering wil zeggen dat de betreffende 'celklompen' de normale anatom…
De kniepeesreflex – zo werkt dat
Het menselijk lichaam telt talloze reflexen. De kniepeesreflex is er een van. Vrijwel iedereen kent dit wonderlijke mechanisme, waarbij het onderbeen met behulp van een reflexhamer plotseling een wipp…
Hoe ontstaat oedeem?
Zoals bij alle fysiologische processen is ook de wijze waarop oedeem ontstaat zeer complex. Tal van factoren spelen daarbij een rol, waaronder de nierfunctie, de hartwerking, de leverfunctie en als ge…
De duim – een anatomisch meesterwerk
Het belang van de duim. Dat klinkt gewichtig. De duim en alles wat men ermee doet en kan is immers zo vanzelfsprekend. De duim is er gewoon. Niettemin speelt de duim een cruciale rol in het dagelijks…
Obstipatie – oorzaken en complicaties
Wat erin gaat, komt er ook weer uit. Dat klinkt bijna als een wet van Newton. Veel mensen hebben echter grote moeite met die uitspraak. Zij ervaren namelijk het tegendeel: obstipatie. Ook wel constipa…
Rosacea en couperose – oorzaken, symptomen en behandeling
Van alle soorten huiduitslag komen rosacea en de verschillende soorten acne het meest voor. Kenmerkend bij rosacea is de doorgaans persistent rode huidskleur in combinatie met pukkeltjes en puistjes o…
Zo verbeter je je lichaamshouding – tips & adviezen
Een correcte lichaamshouding maakt altijd en overal een goede indruk. Het is een manier van zichzelf presenteren, wat veel zegt over de persoonlijkheid. Een verkeerde lichaamshouding zegt eveneens vee…
Het geheim van de resusfactor
Nadat de Amerikaanse arts Karl Landsteiner in 1901 het ABO-systeem van de bloedgroepen had ontdekt, leerde de ondervinding dat er bij bloedtransfusies soms dezelfde levensgevaarlijke verschijnselen op…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de huid
De huid lijkt slechts een beschermende bedekking van het lichaam. Maar de schijn bedriegt. Bij nadere beschouwing blijkt dat dit orgaan net zo ingewikkeld is als bijvoorbeeld de longen of de nieren en…
Bloeddruk meten en begrijpen – systole en diastole
Het hart en de bloedvaten vormen een gesloten systeem waar druk op staat, enigszins vergelijkbaar met een cv-ketel die het water naar de radiatoren pompt en aldus een gesloten circuit vormt. In klinis…
Soorten acne – van jeugdpuistjes tot beroepsacne
Acne is een verzamelnaam voor talrijke soorten pukkels, puistjes en andere huidaandoeningen. Kenmerkend is dat acne tot de ziekten van de talgklieren wordt gerekend. Jeugdpuistjes (acne vulgaris) vorm…
Fysiologie van de ademhaling – de adembewegingen
De adembewegingen vormen samen met de longblaasjes en de ventilatoire ruimten (longcapaciteit) een hecht driemanschap. Naast tal van andere fysiologische factoren zijn het vooral deze aspecten die een…
Zo ontstaan jeugdpuistjes (acne vulgaris)
Veel mensen herinneren zich nog goed dat ze in de puberteit jeugdpuistjes (acne vulgaris) hadden. Net als de mogelijk traumatische ontdekking van die pukkeltjes en de verwoede en vaak vergeefse poging…
Nekpijn of stijve nek – tips & adviezen
Nekpijn, een stijve nek, moeilijk het hoofd kunnen draaien – het zijn veelgehoorde klachten. Menigeen die wel eens 'op de tocht' heeft gezeten, weet daar alles van. Niettemin kunnen de oorzaken van ne…
Onderzoek van het hart – Michael Servetus en William Harvey
Het hart is een krachtige spierpomp, zo groot als een vuist. Een pomp die vierenentwintig uur per dag en gemiddeld zeventig keer per minuut samentrekt en het bloed rondpompt door het vaatstelsel. En d…
Het geheim van de bloedgroepen
In 1900 deed de Oostenrijks-Amerikaanse arts en patholoog Karl Landsteiner een opzienbarende ontdekking. Hij kwam erachter dat de rode bloedlichaampjes van sommige mensen samenklonteren als men hun bl…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – lever en galwegen
De lever ligt rechts in de bovenbuik, tegen het middenrif aan, en weegt ongeveer 1500 gram. De poortader vervoert het zeer voedingsrijke bloed van de darmen naar dit grootste orgaan in de buikholte, w…
Bloedstolling en anticoagulantia
De bloedstolling is een ingewikkeld proces. Bloed agglutineert aan de binnenkant van de vaten of het klontert zodra het in aanraking komt met lucht. Dat is maar goed ook, anders zou men bij de minste…
Spijsvertering onder de loep – mondholte en slokdarm
De spijsvertering heeft als doel het voedsel te vermalen en met behulp van enzymen zodanig te veranderen dat de voedingsstoffen kunnen worden opgenomen in het bloed. De voeding moet met andere woorden…
Spijsvertering onder de loep – de maag
De maag heeft een belangrijke, zo niet cruciale taak in de spijsvertering. Na de mondholte maakt dit zakvormige, gekromde orgaan het voedsel weer wat geschikter om opgenomen te worden in het bloed. Re…
Spijsvertering onder de loep – de alvleesklier (pancreas)
De alvleesklier (pancreas of buikspeekselklier) is een langgerekt orgaan en bevindt zich dwars achter de maag. De klier heeft tal van functies en produceert gemiddeld twee liter pancreassap per dag. V…
Spijsvertering onder de loep – de lever
De lever heeft een spilfunctie in de spijsvertering. De poortader transporteert immers het zeer voedingsstofrijke bloed van de darmen naar dit orgaan. Bovendien is de lever een voorraadkamer van vitam…
Spijsvertering onder de loep – de dunne darm
De dunne darm bestaat uit drie delen, waaronder de twaalfvingerige darm, en is ongeveer 6 meter lang. Een van de belangrijkste taken van de dunne darm bestaat uit het onttrekken van voedingsstoffen aa…
Spijsvertering onder de loep – de dikke darm
De voedselbrij legt een lange weg af in het maag-darmstelsel. Van de mond, de slokdarm, de maag tot de dunne darm, die ongeveer 6 meter lang is. Aangekomen in de dikke darm zijn de meeste voedingsstof…
Zo beweegt een gewricht
Zonder gewrichten is bewegen praktisch onmogelijk. De soepelheid en elegantie die mens en dier uitstralen, is mede te danken aan tal van soorten gewrichten, zoals kogelgewrichten, zadelgewrichten en d…
De fascinerende lichaamscellen
Het menselijk lichaam is opgebouwd uit miljarden cellen. Een cel is de kleinste eenheid van een organisme. De grootte van de gemiddelde lichaamscel bedraagt enkele honderdsten van een millimeter, hoew…
Vroege signalen van een subarachnoïdale bloeding (SAB)
Bij een subarachnoïdale bloeding is tussen de hersenen en de schedel een bloedvaatje gebarsten, doorgaans als gevolg van kleine aneurysmata of zwakke plekken in de vaatwand. De symptomen zijn afhankel…
Zo wordt de bloeddruk geregeld
Bloeddruk is de druk die het bloed uitoefent op de vaatwand, ofwel de druk waaronder het bloed door het gesloten bloedvatenstelsel wordt gestuwd. In het klinisch spraakgebruik wordt daar echter de dru…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het hart
Het hart gunt zich alleen rust tussen twee slagen in. In die korte periode moet de hartspier zich herstellen van zijn noeste werk. Het hart – onze trouwste bondgenoot – pompt bij elke contractie 50-10…
Bloedonderzoek – vingerprik, venapunctie en astrup
Bloed heeft een transportfunctie, houdt mede het interne milieu (weefselvocht) constant en speelt een belangrijke rol in de afweer. Bloed stroomt door vrijwel alle weefsels en is het belangrijkste ver…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het bloed
Bloed stroomt door vrijwel alle weefsels en is samengesteld uit plasma en bloedcellen. De totale lengte van het vaatbed – slagaders, aders en haarvaten – is om en nabij de 100.000 kilometer. Het hart…
Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de nieren
De nieren zijn essentieel voor de verwijdering van afvalstoffen die vrijkomen bij onder andere de eiwitstofwisseling, zoals de stikstofproducten ureum, kreatinine en urinezuur, maar ook sulfaten en fo…