Over ijzertekort, rode bloedcellen en vitamine B12

Bloedarmoede (anemie) begint vaak sluipend met klachten als duizeligheid, vermoeidheid en in ernstige gevallen kortademigheid. Vroeger werd het bleekzucht genoemd, gelet op de kleur van de huid. Maar dat symptoom is bedrieglijk. Iemand in shock kan bleek zijn als gevolg van het contraheren van de bloedvaten. Er is dan geen sprake van bloedarmoede. Maar in een warme omgeving kan een anemische patiënt er juist blozend uitzien. Het lichaam maskeert aldus vaak een anemie. De kleur van de slijmvliezen is in dat opzicht veel betrouwbaarder, met name de binnenkant van het ooglid.

Inhoud

• Bloedonderzoek – de enige betrouwbare methode
• Vitamine B12 en de vorming van bloedcellen
• De invloed van de longen
• Tekort aan rode bloedcellen of te weinig hemoglobine?

Bloedonderzoek – de enige betrouwbare methode

Ondanks de vele symptomen van bloedarmoede zal een arts min of meer in het ongewisse blijven of en in welke mate een patiënt werkelijk aan bloedarmoede lijdt. Met behulp van bloedonderzoek maakt hij aan die onzekerheid een eind door het gehalte aan rode bloedkleurstof (hemoglobine) in de erytrocyten en het aantal rode bloedlichaampjes per mm³ te bepalen. Dat staat overigens los van de oorzaken van bloedarmoede.

Vitamine B12 en de vorming van bloedcellen

Rode bloedcellen zijn de dragers van hemoglobine, een soort eiwit met ijzer dat het bloed de rode kleur geeft. In de juiste verhouding zijn beide nodig voor een adequaat transport van zuurstof en kooldioxide. In samenspel met tal van andere factoren zorgen ze ervoor dat de celstofwisseling efficiënt verloopt.

Rode beenmerg

Erytrocyten worden in het rode beenmerg en bij de foetus in de milt aangemaakt. Dit heet erytropoëse, ofwel de vorming van de rode, kernloze bloedcellen die na de aanmaak ongeveer drie maanden hun werk doen in het bloed. Veel factoren zijn daarbij van belang. Een daarvan is de aanwezigheid van vitamine B12, dat met de voeding wordt opgenomen en waarvan men dagelijks slechts enkele microgrammen nodig heeft.

De invloed van de longen

In de fysiologie van het menselijk lichaam hangt alles met elkaar samen. De longen oefenen bijvoorbeeld indirect veel invloed uit op het (rode) beenmerg, waar de rode bloedcellen worden aangemaakt. Bij mensen met longemfyseem, die aan chronisch zuurstoftekort lijden, prikkelt de 'afwezigheid' van zuurstof de vorming van erytrocyten (hemopoëse) als compensatiemechanisme. Bij deze patiënten ziet men dan ook vaak een verhoogd erytrocytengehalte in het bloed.

Tekort aan rode bloedcellen of te weinig hemoglobine?

Anemie ontstaat door een tekort aan erytrocyten of een te laag hemoglobinegehalte. Het meest inzichtelijk wordt dat gemaakt door bijvoorbeeld bloedverlies, al dan niet sluipend door carcinoom, waardoor er een tekort aan rode bloedcellen kan ontstaan. Een te laag hemoglobinegehalte is onder andere het gevolg van ijzertekort. Anemie kent zeer veel oorzaken. De menselijke fysiologie en dus de onderlinge samenhang van de levensprocessen maken het onderzoek naar de oorzaak van anemie er vaak niet makkelijker op.