Dieren uit de onderwaterwereld, van rivier tot oceaan

Vissen behoren taxonomisch gezien tot de gewervelde dieren, onderverdeeld in de groepen zoutwatervissen, brakwatervissen, zoetwatervissen en mengvormen daarvan. Het merendeel van de vissen is koudbloedig. Vissen en zeezoogdieren, zoals de walvis, dolfijn en bruinvis, staan op gespannen voet met het milieu. Wereldwijd wordt er jaarlijks bijna 100 miljard kilo vis gevangen (2015) uit de zeeën en rivieren. Door tal van oorzaken, onder andere klimaatverandering, vervuiling, overbevissing en bijvangst, zijn veel vissoorten en zeezoogdieren bijna uitgestorven. Industriële overbevissing is nog steeds een van de grootste boosdoeners.

Inhoud

• Vissoorten
• Ontwikkeling van de vis
• Vissen en milieu
• Zeezoogdieren

Vissoorten

Er zijn ruim 30.000 vissoorten bekend (2019) en beschreven, onderverdeeld in 500 families. Deze in de regel koudbloedige dieren (pisces) zijn gewerveld, ademen met behulp van kieuwen en om te zwemmen gebruiken ze vinnen. In tegenstelling tot de zoogdieren, amfibieën en reptielen die binnen het dierenrijk elk een aparte klasse vertegenwoordigen, heeft de wetenschap de vissen ingedeeld in drie klassen: de kaaklozen, kraakbeenvissen en beenvissen.

Ontwikkeling van de vis

De kaaklozen vormen de groep oudste, oorspronkelijke vissen. Verstoken van schubben en kaken noemen de biologen ze de laatste dierpopulaties van de eerste gewervelden die zich op aarde bevonden. Deze vissen hebben zich ongeveer 300 miljoen jaar geleden ontwikkeld.

Zwemblaas

Zo'n 200 miljoen jaar geleden verschenen de eerste kraakbeenvissen, waaruit bijvoorbeeld de haai zich heeft ontwikkeld. Kraakbeen is minder hard dan been en elastischer, vergelijkbaar met uitgeharde gelatine. Bovendien hebben kraakbeenvissen geen zwemblaas, waarmee daarentegen de beenvissen zich makkelijker door het water kunnen bewegen. De beenvissen hebben zich in dezelfde periode als de kraakbeenvissen ontwikkeld. Met ongeveer 20.000 soorten vormen ze tevens de grootste groep.

Vissen en milieu

Sinds de mens als meest succesvolle ‘diersoort’ zijn intrede deed, is hij dankzij dit succes ook langzaam het milieu gaan veranderen. Bomen werden massaal gekapt, afval hoopte zich op, de lucht vervuilde en de zeeën werden ‘leeggevist’. Langzaam dringt het besef door dat de mens op deze wijze in snel tempo zijn eigen milieu, en dus zijn voortbestaan, op het spel zet. Jaarlijks wordt er bijna 100 miljard kilo (2015) vis uit zee gehaald. Veel vissoorten sterven uit. Overbevissing, bijvangst, klimaatverandering en vervuiling van de zeeën en oceanen krijgen een steeds grotere negatieve impact.

Zeezoogdieren

Zeehonden, walvissen, bruinvissen, dolfijnen – het betreft slechts een kleine greep uit de vijf groepen zeezoogdieren waarvan de voorouders zich in vervlogen tijden aan land hebben ontwikkeld, maar waarvan de nazaten in zee of in rivieren verder zijn geëvolueerd. Zeezoogdieren stammen dus af van de landdieren. Veel zeezoogdieren zijn eveneens in hun voortbestaan bedreigd, waaronder de tuimelaar en de bruinvis.