Mediteren voor beginners en gevorderden

Wat wil men met meditatie bereiken? De doelstellingen zijn individueel bepaald. De een wordt er rustiger van, de ander wil een hogere waarheid vinden die volgens veel filosofieën alleen in onszelf gevonden kan worden. Ofwel de bewustwording dat er een kennisgebied bestaat voorbij het denken en voelen, voorbij het dagelijks bewustzijn. Het begrip ‘trancendente meditatie’ is daarvan afgeleid, ofwel het zoeken naar waarheid dat de dagelijkse realiteit en aandacht ontstijgt. Meditatie kent veel vormen. De gemene deler is dat de geest 'leeg' dient te zijn, opdat die als een rimpelloos meertje wordt waarin alles waarop de aandacht is gevestigd helder wordt weerspiegeld.

Inhoud

• Wat is meditatie
• Bespiegeling
• Het geheim van concentratie
• Tijd en meditatiehouding

Wat is meditatie

In de Yoga-Sutras van Patanjali, waarin het meditatieproces in acht stappen wordt belicht, is meditatie (dhyana) omschreven als geconcentreerde aandacht, waarbij de geest één wordt met het object van concentratie. In de laatste fase van meditatie, ook wel 'samadhi', 'satori' of 'unio mystica' genoemd, verdwijnt die eenheid en blijft alleen de diepe betekenis achter van hetgeen waarop men zich concentreert, vrij van alle afleidende gedachten. De geest is dan als een heldere spiegel die alleen datgene weerkaatst wat in het aandachtsveld komt. In alle andere gevallen is die spiegel als een golvend meertje waarin alles vertroebeld blijft.

Bespiegeling

In het verlengde daarvan noemt men het meditatieve proces ook wel ‘bespiegeling’ of 'verstilling', een proces dat vaak al begint tijdens de voorbereiding op de meditatie, zoals het uitvoeren van yogaoefeningen. Op den duur wordt mediteren een gewoonte, waardoor het hele dagelijks leven meditatief wordt. Het zorgt voor een bijna bovennatuurlijke rust en kalmte van het gemoed, wat men noemt 'leven in het hier en nu'. In de werksituatie zal men altijd geconcentreerd blijven en laat men zich niet afleiden. Meditatie waarborgt een leerproces om de dingen te zien zoals ze zijn, zonder vermenging met vooroordelen, angsten en verlangens.

Het geheim van concentratie

Er zijn veel methoden om de geest zo helder en transparant te maken als een spiegel, noem het de verstilling van een woelig meer. Zoals concentratie op een voorwerp, op een uitspraak (mantra) of op de eigen ademhaling, zoals in de zenmeditatie gebruikelijk is. Voor beginners is het raadzaam eerst te mediteren op de eigen aanwezigheid, ofwel het observeren van de gedachtestroom die in een later stadium verstild dient te worden. Hierbij laat men de gedachten komen en gaan, zonder ze te dwingen.

Tijd en meditatiehouding

Om effectief te mediteren moet men minstens twintig minuten in een comfortabele houding kunnen zitten. Het lichaam mag geen beletsel vormen voor het verstilingsproces. Rustig zitten in een stoel is een mogelijkheid. Het is echter beter om te kiezen voor een van de beproefde oosterse meditatiehoudingen, zoals padmasana (lotushouding) en siddhasana (voltooide houding).

Rechte rug
Het is belangrijk dat in de meditatiehouding de rug recht blijft. In het andere geval geeft het alleen maar ongemak. Volgens de yogafilosofie is een rechte rug ook belangrijk voor de pranastromen naar de chakra's die zich langs de ruggengraat bevinden. Elke dag twintig minuten tot een halfuur mediteren, 's ochtends en ’s avonds, is het geheim van een meditatief leven waarbij de rusteloze geest telkens opnieuw wordt teruggebracht naar het ‘zelf' en de ziel een lamp wordt waarvan het licht nooit flakkert en helder en duidelijk het object van meditatie belicht, in een schuilplaats waar geen briesje kan binnendringen.